Περιγραφή
Φυτεμένο δώμα ή κήπος σε δώμα, μπορεί να χαρακτηριστεί κάθε κήπος, μεταξύ του οποίου και του εδάφους υπάρχει ένα κτήριο ή μια δομική κατασκευή. Στον ορισμό αυτό περιλαμβάνονται κήποι σε οποιαδήποτε στάθμη από το φυσικό έδαφος. Το φυτεμένο δώμα αναπτύσσεται σε ελεγχόμενες συνθήκες και συμπεριφέρεται σαν οποιαδήποτε άλλη βλάστηση στο έδαφος. Τα φυτεμένα δώματα είναι επίσης γνωστά ως πράσινες στέγες, ταρατσόκηποι, οροφόκηποι, green roofs κ.α.
Η ιδέα για το πρασίνισμα των δωμάτων και των στεγών ξεκίνησε στα ιστορικά χρόνια, με τους Κρεμαστούς Κήπους της Βαβυλώνας. Εξίσου σημαντικές πηγές για τα πρώτα «πράσινα δώματα», αποτελούν τα Ζιγκουράτ, δηλαδή οι φυτοκαλυμμένες κλιμακωτές εξέδρες πάνω στις οποίες έκτιζαν οι Βαβυλώνιοι τους ναούς και τα ιερά για να λατρέψουν τους θεούς τους.
Στα νεότερα χρόνια, οι κήποι στα δώματα, θεωρούνταν στοιχείο υψηλής ποιότητας, αισθητικής και πολυτέλειας, ενώ στις αρχές του 20ού αιώνα δεν ήταν λίγοι οι κορυφαίοι αρχιτέκτονες της εποχής, οι οποίοι υποστήριζαν θερμά τη δημιουργία τέτοιων κατασκευών.
Με την ανάπτυξη του πράσινου κινήματος στις αρχές της δεκαετίας του 1960, τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική, τον ενεργειακό σχεδιασμό, την οικολογική δόμηση και τις σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες που εφαρμόστηκαν τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική τα πράσινα δώματα πολλαπλασιάστηκαν.
Σήμερα, οι κλιματικές αλλαγές και η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη κάνει τη δημιουργία των φυτεμένων δωμάτων επιτακτική, καθώς δίνουν «ανάσα ζωής» στον πλανήτη και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής. Οι χώρες προσφέρουν όλο και περισσότερα κίνητρα για να στρέψουν τον κόσμο στη δημιουργία φυτεμένων δωμάτων.
ΟΦΕΛΗ ΦΥΤΕΜΕΝΟΥ ΔΩΜΑΤΟΣ
Η κατασκευή ενός φυτεμένου δώματος μπορεί να συμβάλλει και να προσφέρει πολλά στο δομημένο περιβάλλον των μεγαλουπόλεων.
1. Ενεργειακά Οφέλη
Βελτίωση Θερμομόνωσης: Το φυτεμένο δώμα λειτουργεί ως μία επιπλέον θερμομονωτική στρώση, ελαττώνοντας τα απαιτούμενα ψυκτικά ή θερμικά φορτία το καλοκαίρι και το χειμώνα αντίστοιχα
Μείωση θερμοκρασιακών διακυμάνσεων: Τα φυτά προστατεύουν το κτίριο από την ηλιακή ακτινοβολία και μειώνουν τις θερμοκρασιακές διακυμάνσεις του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα τη διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας στο κτίριο σε όλη τη διάρκεια του χρόνου
Εξατμισοδιαπνοή: Στο φυτεμένο δώμα αξιοποιείται και το φαινόμενο της εξάτμισης για την παραγωγή ψύξης καθώς και της συμπύκνωσης υδρατμών με παραγωγή θερμότητας. Με τη διαδικασία αυτή («εξατμισοδιαπνοή»), τα φυτά προσφέρουν ψυκτικά ή θερμικά φορτία, τα οποία με τη σειρά τους παρέχουν δροσισμό ή θέρμανση το καλοκαίρι και το χειμώνα.
2. Περιβαλλοντικά Οφέλη
Μείωση απορροής των υδάτων: Το φυτεμένο δώμα κατακρατεί το βρόχινο νερό στη στρώση αποστράγγισης, το υπόστρωμα φύτευσης και τη φύτευση αυξάνοντας τα ποσοστά εξάτμισης
Μείωση ηχορύπανσης: ο συνδυασμός του χώματος, των φυτών και των παγιδευμένων στρωμάτων του αέρα μπορεί να λειτουργήσει ως φίλτρο απομόνωσης του ήχου.
Βελτίωση της ποιότητας του αέρα: Τα φυτά μειώνουν το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και παράγουν οξυγόνο.
Βελτίωση του μικροκλίματος: Επηρεάζει τη θερμοκρασία, την υγρασία, την ποιότητα του αέρα, σε αρκετές περιπτώσεις και τον άνεμο.
Φυσικό καταφύγιο χλωρίδας και πανίδας
Επανάκτηση περιοχών πρασίνου
Περιορισμός του φαινομένου της «αστικής νησίδας»: Τα φυτά, με την ανακλαστική τους ικανότητα, τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης, της εξάτμισης και της διαπνοής, μπορούν να απορροφήσουν μεγάλες ποσότητες ηλιακής ακτινοβολίας, αποτρέποντας την ανάπτυξη υψηλών θερμοκρασιών στο αστικό περιβάλλον.
3. Κοινωνικά – Οικονομικά Οφέλη
Αξιοποίηση χώρου: Με τη δημιουργία βατών φυτεμένων δωμάτων μπορούν να αξιοποιηθούν πολλοί ανεκμετάλλευτοι χώροι, οι οποίοι στις μέρες μας μόνο αισθητική υποβάθμιση «προσφέρουν» στο δομημένο περιβάλλον
Αύξηση αξίας της ιδιοκτησίας: Αύξηση της εμπορικής αξίας των κτιριακών εγκαταστάσεων (εργοστάσια, αποθήκες, γραφεία κλπ) αλλά και της αντικειμενικής τους αξίας λόγω της υψηλής βαθμονόμησής τους στην ενεργειακή ταυτότητα του κτιρίου
Αισθητική αναβάθμιση αστικού τοπίου: εκτός από τη δυνατότητα δημιουργίας λειτουργικών χώρων πρασίνου και αναψυχής, επιτυγχάνεται και η αισθητική αναβάθμιση του περιβάλλοντος του αστικού χώρου,
4. Κατασκευαστικά Οφέλη
Αύξηση διάρκειας ζωής υλικών κατασκευής του δώματος: προστατεύουν τις υποκείμενες στρώσεις των δομικών υλικών ενός δώματος από τη θερμική επιβάρυνση της ηλιακής ακτινοβολίας, τη βροχόπτωση, το χιόνι, το χαλάζι, την ακτινοβολία UV και τις μηχανικές καταπονήσεις.
Πυροπροστασία: Τα πράσινα δώματα προστατεύουν τα κτίρια από τη φωτιά. Έρευνα που διεξήχθη στο Βερολίνο για την αντίσταση ενός πράσινου δώματος στη φωτιά βρέθηκε ότι τα φυτεμένα δώματα εμποδίζουν τη φωτιά περισσότερο από δώματα με χαλίκι, στην εξάπλωσή της. Αυτό συμβαίνει από τη συγκράτηση νερού μέσα στις δομές που χρησιμοποιούνται για τη φύτευση
ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΦΥΤΕΜΕΝΟΥ ΔΩΜΑΤΟΣ
Η οικονομική επιβάρυνση: Η κατασκευή ενός φυτεμένου δώματος απαιτεί κάποιο επιπλέον κόστος (αρχικό σχεδιασμό και διαμόρφωση του κήπου, κατασκευαστικό κομμάτι του φυτεμένου δώματος, συντήρηση του)
Η στατική επιβάρυνση φυτεμένων δωμάτων: H εγκατάσταση ενός κήπου σε δώμα προσθέτει φορτία στην επιφάνεια του δώματος.
Κίνδυνος υγρασίας: H συσσώρευση υγρασίας στο δώμα για την καλή λειτουργία του κήπου και η επιθετικότητα των ριζών των φυτών είναι οι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν βλάβες όπως απόφραξη των υδρορροών και διάτρηση της στεγάνωσης του δώματος.
Κίνδυνος ανεπαρκούς άρδευσης: Το πότισμα του κήπου του φυτεμένου δώματος είναι βασική προϋπόθεση για την καλή ανάπτυξη και διατήρηση των φυτών. Πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα που θα διευκολύνουν τη συγκράτηση του βρόχινου νερού, όπως παχύτερη αποστραγγιστική στρώση που θα συγκρατεί μεγαλύτερη ποσότητα νερού και επιλογή των πλέον υδρόφιλων υλικών.
Δυσκολία επισκευής σε περίπτωση βλάβης: Σε περιπτώσεις βλάβης των στεγανωτικών στρώσεων, απαιτείται άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος. Παρόλο που μπορεί να υπάρξει τοπική αποξήλωση των προβληματικών στρώσεων της κατασκευής και πάλι η διαδικασία δεν παύει να είναι ιδιαίτερα δαπανηρή.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των μονωτικών και αποστραγγιστικών υλικών μπορούν να αποτρέψουν τα παραπάνω προβλήματα και να κατασκευαστούν ελαφριά δώματα, εύκολα στη συντήρηση, προσφέροντας ασφαλή και χωρίς προβλήματα υγρασίας κτίρια. Σημαντικός παράγοντας για να επιτευχθεί αυτό είναι ο προσεκτικός και λεπτομερής σχεδιασμός ενός ολοκληρωμένου συστήματος φυτεμένου δώματος που να ακολουθεί τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές.
ΤΥΠΟΙ ΦΥΤΕΜΕΝΟΥ ΔΩΜΑΤΟΣ
Ανάλογα με τη χρήση του κήπου, την ικανότητα της φέρουσας κατασκευής να δεχθεί τα πρόσθετα φορτία, τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, τον προσανατολισμό του κήπου και τις απαιτήσεις του σε νερό και συντήρηση, διακρίνονται δύο βασικοί τύποι φύτευσης: ο Εκτατικός και ο Εντατικός.
Ο Εκτατικός τύπος είναι φύτευση μικρών απαιτήσεων και τα φυτά που επιλέγονται είναι ανθεκτικά στις καιρικές συνθήκες και σε περιορισμένη συντήρηση. Τέτοια φυτά είναι ορισμένα ποώδη, εδαφοκαλυπτικά και παχύφυτα. Ο εκτατικός τύπος έχει βάθος 7-20cm και βάρος από 50-60kg/m2. Το κόστος συντήρησης του είναι μικρό, γιατί ειδικά μετά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του κήπου οι επισκέψεις που απαιτούνται περιορίζονται σε μια ή ακόμη και καμία το χρόνο. Το σύστημα αυτό βρίσκει πολλές εφαρμογές σε μη προσβάσιμες στέγες κτηριακών εγκαταστάσεων, σε πρανή ή σε κτίρια τα οποία δεν είναι ικανά παρά να φέρουν ελαφρύ πρόσθετο φορτίο βλάστησης.
Ο Εντατικός τύπος είναι φύτευση μεσαίων ή μεγάλων απαιτήσεων και τα φυτά που επιλέγονται μπορεί να είναι χλοοτάπητας, θάμνοι ή και δέντρα. Ο εντατικός τύπος ξεκινάει από βάθος 21cm. και βάρος 280kg/m2. Το κόστος κατασκευής του είναι αρκετά μεγαλύτερο από τον εκτατικό και το κόστος συντήρησης μεσαίο έως μεγάλο. Περιλαμβάνει ποικιλία φυτών, θάμνων και δέντρων, με τα οποία μπορούν να δημιουργηθούν κήποι με υψηλή βλάστηση, με στοιχεία νερού και να συνδυαστούν με στοιχεία «σκληρού τοπίου» (hard-landscape), όπως πεζοδρόμους ή δρόμους για τροχήλατα οχήματα.
Ανάμεσα στις δυο αυτές βασικές κατηγορίες θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι υπάρχει και ο ημιεντατικός τύπος σαν ο ενδιάμεσος μεταξύ εντατικού και εκτατικού τύπου. Εφαρμόζεται σε επικλινείς ή επίπεδες οροφές και απαιτεί συντήρηση. Η ποικιλία των ειδών που χρησιμοποιούνται στον τύπο αυτό είναι περιορισμένη σε σχέση με τις δυνατότητες που υπάρχουν στον εντατικό τύπο και μπορεί να είναι χλοοτάπητας, ποώδη φυτά και θάμνοι. Χρειάζεται περιοδική συντήρηση και περιοδική άρδευση. Εφαρμόζεται σε υπόστρωμα ύψους 10-25cm.
Διαστρωμάτωση Υλικών σε Φυτεμένο Δώμα
Η διαστρωμάτωση των υλικών σε ένα φυτεμένο δώμα που ακολουθεί, έχει στηριχθεί στις οδηγίες του Γερμανικού Οργανισμού FLL, και αποτελεί μία από τις πιο ολοκληρωμένες και αξιόπιστες που υπάρχουν στην Ευρώπη για το σχεδιασμό φυτεμένων δωμάτων.
1. Προετοιμασία επιφάνειας και δημιουργία φράγματος υδρατμών
Η επιφάνεια του δώματος καθαρίζεται καλά και επισκευάζεται τοπικά από τυχόν φθορές. Κατόπιν γίνεται επάλειψη της επιφάνειας σε δύο στρώσεις κατ’ελάχιστον, με ελαστομερές ασφαλτικό γαλάκτωμα ESHAELASTIC για τη δημιουργία φράγματος υδρατμών.
2. Δημιουργία Θερμομονωτικής Στρώσης
Τοποθετούνται θερμομονωτικές πλάκες MARSIPUS RF, σύμφωνα με τη μελέτη θερμομόνωσης.
3. Κατασκευή ρύσεων και αστάρωμα επιφάνειας πριν τη στεγάνωση
Δημιουργείται στρώση ρύσεων με χρήση κατάλληλου υλικού (ελαφροσκυρόδεμα κτλ.) με ελάχιστη κλίση 1.5%. Μετά την ξήρανση, η επιφάνεια των ρύσεων θα πρέπει να είναι βατή και λεία και χωρίς σαθρά σημεία. Σημεία ατελειών επισκευάζονται τοπικά με τσιμεντοκονίαμα. Στη συνέχεια επαλείφεται η επιφάνεια των ρύσεων με υγρή ελαστομερή ασφαλτική κόλλα, ψυχρής εφαρμογής.
4. Στεγανωτικές – Αντιριζικες στρώσεις
Για την προστασία των υποκείμενων δομικών στοιχείων από την επιθετική συμπεριφορά των ριζών των φυτών είναι απαραίτητη η στεγάνωση του δώματος με διπλή στρώση αντιριζικών ασφαλτικών μεμβρανών ESHAGUM Antiroot & ESHADIEN Antiroot, πλήρως επικολλημένες στην υποκείμενη επιφάνεια. Οι μεμβράνες αυτές αποτελούνται από τροποποιημένη άσφαλτο (APP -10οC ή SBS -20οC), με εσωτερικό οπλισμό Spunbond πολυεστέρα, υψηλών μηχανικών αντοχών και έχουν άνω και κάτω επικάλυψη φιλμ πολυαιθυλενίου. Εμπεριέχουν δε στην μάζα τους ειδικό αντιριζικό πρόσθετο για προστασία από την διάτρηση των ριζικών συστημάτων.
5. Προστασία στεγανωτικής στρώσης
Ακολουθεί η προστατευτική στρώση ESHAPROTECT από υψηλής πυκνότητας φύλλο πολυαιθυλενίου (HDPE), πάνω από τη στεγανωτική στρώση, για να αποφευχθεί πιθανός «τραυματισμός» της στεγανωτικής μεμβράνης.
6. Αποστραγγιστική στρώση
Επάνω από την προστατευτική στρώση τοποθετείται η στρώση αποστράγγισης. Η σύγχρονη τεχνολογία φυτεμένων δωμάτων προτείνει έναντι του χαλικιού, πολυστρωματικές αποστραγγιστικές μεμβράνες, οι οποίες συνδυάζουν τις στρώσεις διήθησης, αποστράγγισης και διαχωρισμού-προστασίας σε ένα προϊόν, ενοποιημένο και εξαιρετικά ελαφρύ. Οι αποστραγγιστικές μεμβράνες NOPHADRAIN, ND4+1H και ND5+1 αποτελούνται συνήθως από διάτρητο φύλλο πολυστερίνης με κωνοειδείς προεξοχές ορισμένου πάχους και επικολλημένων αμφίπλευρα, δύο μη υφαντών γεωϋφασμάτων. Ο κωνοειδής πυρήνας τους είναι διάτρητος έτσι ώστε αφ’ενός να αποστραγγίζει τα πλεονάζοντα νερά και αφ’ετέρου να συγκρατεί εντός των κώνων σημαντική ποσότητα νερού για την απαιτούμενη υγρασία του κηπευτικού χώματος, εξασφαλίζοντας έτσι οικονομία ποτίσματος και άριστη λειτουργία του κήπου.
7. Υπόστρωμα Φύτευσης
Επάνω από τις αποστραγγιστικές μεμβράνες διαστρώνεται το υπόστρωμα φύτευσης, που είναι μείγμα ανόργανων και οργανικών ουσιών με ποιότητες ανάλογα με τον τύπο φύτευσης για τον οποίο προορίζεται (εκτατικός ή εντατικός) ESHAOXYGEN GM. Το υλικό αυτό είναι ελαφρύτερο από το παραδοσιακό «κηπόχωμα», σε μορφή συμπυκνωμένη και κορεσμένη από υγρασία, και δίνει επίσης λύση στο θέμα της στατικής επιβάρυνσης του δώματος.
8. Φύτευση
Ακολουθεί φύτευση εκτατικού ή εντατικού τύπου.
